زمانے دی شکایت

باشک ناگ اسمان اساں پر، غضبوں کنڈل مارے
آدمیاں نوں ڈنگن کارن، چھجلی نِت کھِلارے

کنڈل گھت کِیتا اس قیدی ،کس راہوں نس جائیے
ہر دم فکر اساڈے لگا، کردا کھائیے کھائیے

ڈنگ اس دے تھیں کوئی نہ خالی، ہر اک نوں بِس دہائی
سینکڑیاں وچ اکس کسے پر، رحم نہیں اس بھائی

ظلم اس دے تھیں کوئی نہ چھُٹا، ہر اک نوں پھٹ کیتوس
زخم گھنے تے مرہم نہ کوئی، نہ بنھ پٹی سِیتوس

ویری دغا کماون کارن، کھیڈاں کر کر دَسدا
سوگ دَسےّ بَن نیلا دینہِیں، راتیں کھِڑ کھِڑ ہَسدا

راتیں بنے بریڈا چنبا ،شیر دینہاں اِک رنگا
شیر بریڈے دے منہ آیوں، اے سنسار کرنگا

دم دم فکر غماں وچ مرئیے، کر خفگی دل تنگوں
کیکر ہوگ بچا اساڈا، ظالم شیر پلنگوں

جس پاسے اشنائی کرئیے، پکا لا یرانہ
اوڑک پوے وچھوڑا اس تھیں، کرکے کوئی بہانہ

اپنا آپ نہ نال نباہو،کے سنگ کرگ بیگانہ
سبھ جگ فانی ہوگ محمد ،کت ول گیا زمانہ

ماتم سوگ غمی جگ سارے ،ویکھو کون سُکھالا
جے کوئی سدا سکھالا دِسدا ،سو بی ہے دُکھ والا

اک گھڑی دے سکھ دا بدلہ، کتنے روز کشالا
رُت بسنت محمدبخشا، ویکھ چمن دا چالا

کیوں کلیاں مُنہوں لاہے، پردے سبزہ خاک ملیندا
کیوں گلاباں کپڑے پاڑے، رنگ پیلا ول تھیندا

سرو آزاد کھلوتا قیدی، ارغواں رَت پِیندا
سُنبل کیوں حیران پریشاں، لالے داغ سُنیندا

نرگس نال رنجوری روندا، بھر آنسو شبنم دے
کیوں بنفشہ کالا ہویا ،سوگ پیؤس کوئی غم دے

چکڑی دا دل سو سو پُرزے ،مارے دُھپ گرم دے
نوہیں چھلن منہ محمد، چنبے نال الم دے

جُھلن رُکھ ہوائیں کنوں، کھیڈن حال غماں دے
بولن خوش آواز جناور، پھولن درد غماں دے

خُمرے کوئل کوکو کر دے، کیسی کوک سناندے
کِتھے سکھ محمدبخشا، بھرے جہان دُکھاں دے

سوگی بھور وجاون تاراں، گاون سوز ہزاراں
خوش سو ای جس چِت نہ لایا، وچ ایہناں گلزاراں

گھُگی طوطے دے گل گانی، طوق جویں بُریاراں
دِسن کون خلاص محمد، پھاہی پئی سنساراں

ایسا دکھیا حال چمن دا، وقت بسنت پھُلاںدی
کروقیاس ہوویگی کیسی، سرد خزاں گُلاں دی

ٹھنڈی واء مریندی آہیں ،واہیں چِت ڈُلاندی
سرد اوساس محمدبخشا ،جھَلّ فراق جُھلاندی

کیتا فِکر فراق سجن دے ،پتاں دا مُکھ پیلا
ننگا دھرنبڑ ہو کھلوتا، ہجر کنوں رُکھ نیلا

برف غماں دی ساڑ سُکایا ،سبزہ رنگ رنگیلا
کَکّر ہوئے محمد پانی، جھاگ ہجر دا بیلا

رونق رنگ گئی خوشبوئی، باغ اندر جو آہی
ماتم سوگ پوشاکی لائی، کاواں رنگ سیاہی

ننگی شاخ بے حال بے چاری، لُٹی جویں سپاہی
کھڑ کھڑ کر دے پت محمد، چلے وطن چھڈ راہی

کاں کاں کر دے کاگ کُکارے، اِلاّں پان پُہارے
مُہندے لٹک رہے چمگدڑ، اُلوّ جَلیّ مارے

سر منہ پرنے ڈھہندے وتدے، پَتّر واؤ اُڈارے
ہو رہے بے تاب بے چارے، سُکےّ منہ فوارے

وقت بہاراں اوہ غمناکی، وقت خزاں ایہ رُولا
کدوں ہووے گا دنیا اُتےّ، سکھ میرے مقبولا

جگت زمانہ دُکھیں بھریا، روون دھوون آہیں
جے سکھ ہوگ کِتے ول، تاں بی آدمیاں نوں ناہیں

ہر دم کوچ نقارہ سرتے،گھُردا پیا سنیندا
ساتھی ٹردے جاندے دسدے، کیونکر سُکھ وسیندا

کالے اک اک وچھڑ چلے، گورے خط لیائے
بنّھوں بھار تیار سفر دا ،کوچ سُنیہے آئے

اُڑ کے ٹُرن لگوں جس ویلے، موت سلام پُچائے
لے سلام سنائہ محمد، کون امن پھر پائے

اڑیا اجے نہیں اُڑ ٹریوں، کے ہویا اُڑ ٹریا
بدلے نوں جھٹ کٹن دیہ کھاں، زوریں جھُل نہ پُریا

مشرق دی جد مغرب سٹی، کس کم تیرا جھُریا
کہے محمد نہ ہو غافل ،سمجھ مناں توں بُریا

منزل مارن والے گھوڑے، لنگ لنگیں ہُن چلدے
ریہنگن داؤ بناؤ جس نوں ،جھولے نیں اُت ول دے

وَل کھڑسن ول ہوسیں تاہییں، ول کڈھَسیں وَل دل دے
کاغذیاں تھیں کد محمد، مِٹدے لیکھ اوّل دے

قوت باہ گئی کر بھُگا ،گُتگا سٹ نہ جھلدا
جاں چوہ ہارے نال چھوہارے، کچرک رہسیں چلدا

ڈھلا ہویا وضو دا قبضہ، وائیوں پھَڑ پھَڑ ہلدا
بادی تے بواسیر محمد، کرن بہانہ گل دا

معدہ سرد غذا نہ ساڑے، دست اپھارے پیڑاں
ککھاں دی اگ کچرک دیسیں، سونف جوین ہریڑاں

کھنگ لگی کف آئی جانوں، چڑھدی لہر اجل دی
تم ساہوں تم ساہ ہوئے نیں، ترکھ کرے جند چلدی

اک پل غم بغیر نہ لنگھدا، بلغم زورا پایا
آپ ہتھیں مَنہ لٹھ لیوئی، عاصا موت ٹکایا

ہتھاں نوں تھر کنبا لگا ،جھولا تُدھ بنایا
ایہ جھولا او جھلیا کہندا، چھڈ دے مال پرایا

بھارا جل دے لک دُکھایا ،تاں تدھ چُک بنائی
چُک لئی اوہ قوت اس نے، آہی جس ٹکائی

موتیں جڑے برابر چِٹے، دند ہوئے رنگ پیلے
کِسراں وتھاں چھیک پئے نی، دین لگوں وچ تیلے

تدھ جاتا کوئی کیڑا لگا، دند نزولوں ہلدا
کہو کیڑا کت پاسوں آیا ،گھِن نزول اُت ول دا

نکوں پانی پئی مدھانی ،رڑکیں سنجھ سویرے
پانی رِڑک وہانی ایویں، کہہ کے حاصل تیرے

ٹھنڈ زکام بناویں مُوہوں، کام ہویا ہُن پورا
اس شوروں پت رہندی ناہیں، کے لوڑیں پت شورا

ٹھنڈا ہویا بزار عمر دا، ایہو دُھند رنجورا
اجے محمد حرص ہوایوں، ٹھنڈ نہ پئی آ بھورا

چشماں چشمہ جل دا ہویاں، اٹھے پہر اُنباہو
ٹھنڈیاں باراں تھیں چھُپ نٹھے، بار چرندے آہو

جس جس پاسوں آن رلے سن، ہوئے تتے ول راہو
وچھڑ چلے سبھ ساتھ محمد، کوئی نہ نال نباہو

دُھند غبار سنسار دسیوے، ہار ڈھٹھی جد ہرنی
سُرمچواں دے تیر چلاؤ ،سرمے ول نہ کرنی

ڈُلھّی شیشی صاف نظر دی، گھت بھرنی کے بھرنی
عین گئی پھر کے محمد ،عینک نک پر دھرنی

ہک ہک کرکے لیندا جاندا ،جس دتیاں ایہ چیزاں
رل بیٹھن دی گھڑی غنیمت ،پوگ فراق عزیزاں

جتنے ساری دنیا اندر، پَت درختاں اُتے
اتنے صورت سوہنی والے، خاک اندر رل سُتے

جتنے پُھل جگت پر سارے، سوُہے چٹے پیلے
ہر ہر رنگوں دین نشانی، ہو ہو گئے رنگیلے

سبزے نالوں وافر گذرے، سبز پوشاکاں والے
لالے تے گلناروں وافر ،رنگ جِنھاں گل لالے

چِٹے پھُل جگت پر جتنے، دِسدے وانگ ہشناکاں
ودھ اس تھیں ہو گزرے کتنے ،جِنھاں سفید پوشاکاں

ہوئے ودھیک گلاباں کولوں، سوہنے مُکھ گلابی
زرد پُھلاں تھیں بہت محمد ،عاشق جگر کبابی

پنکھی خوش آواز ہزاراں، جو باغاں وچ بولن
شاعر گھنے اُنھاں تھیں ہوئے، سُخن جواہر تولن

آپو اپنے بول آوازے، کوئی نہ کسے جیسا
ہکنا دا مُل مُہراں موتیں، ہکناں دھیلا پیسا

جیسا جیسا دان کسے نوُں، دتا بخشن ہارے
سوئیو ورتن ہوندا بھائی، دیندا کون اُدھاراے

جو جو چیز ہٹی وچ ہوسی، سو کڈھنی بنجارے
ہک بنجارے موتیں ویچن، ہک منکے کچکارے

سِر وَرتے جس حال سنائے، لعل جواہر اوہا
جس اسْمتّر سُنی سُنائی، مُل اوہناں دا لوہا

حالاں والے گئے اگیرے، کر کر سحر حلالاں
جیہے جیہے رب دتے گھوڑے، دس گئے سبھ چالاں

سخن کسے دے ہیرے موتیں، کوئی جواہر لعلاں
ہک دیوے ہک شمع محمد، ہک مانند مشالاں

روشن شمع مشالاں جتھے، ہور چراغ اُچیرے
کے چواتی تیری اوتھے، کہسن رَکھ پریرے

آپ ولوں تُدھ مُہراں ٹکیاں، فکروں رَکھ سیاری
پر جے ترن صرافاں اگے، تاں آون مت کاری

جیہناں صرافاں اگے رُلدے، لعل جواہر پَنےّ
کچے منکے ویکھ اساڈے، کد اوہناں دل مَنےّ

دین تونگر رزقاں والے ،کھانے خاصاں عاماں
قلیے اتے پلاؤ پکیزے، حلوے نال باداماں

سوہنا متھا ویکھ کسے دا، مندا نہ بھن مرنا
کہہ کے ریساں تُدھ کنگالا، جو جُڑیا سو دھرنا

اگے سخی بتیرے ہوئے، شاعر چنگ چنگیرے
نکے وڈے محمدبخشا، میں تھیں سبھ اُچیرے

وڈے نظم کتاباں والے، کون اوہناں نوں رَلدا
مدح اوہناں دی آکھن جوگا، ناہیں قدر عقل دا

شاعر بہت پنجاب زمیں دے، ہوئے دانش والے
کافی باراں ماہ جنہاں دے، دوہڑے بیت اُجالے

ہکناں جوڑ کتاباں لکھیاں، قصےّ ہور رسالے
کدھر گئے اوہ سنگ محمد ،کر کے ویکھ سنبھالے

اوّل شیخ فرید شکر گنج ،عارف اہل ولایت
ہک ہک سخن زبان اوہدی دا، رہبر راہ ہدایت

پھر سلطان باہو ہک ہویا، خاصہ مرد حقانی
دوہڑے پاک زبان اوہدی دے، روشن دوہیں جہانیں

بلھے شاہ دی کافی سُن کے، ترٹدا کُفر اندردا
وحدت دے دریاوے اندر، اوہ بھی وتیا تردا

فرد فقیر ہویا کوئی خاصہ، مرد صفائی والا
فقہ اندر بھی چست سُخن ہے، عشق اندر خوش چالا

بابو باب فقر دے اندر، وڑیا نال سنبھالے
بیت ترازو تول بنایوس، مسئلے دسیوس نالے

سَل سَل لعل پُرتی تسبیح ،مرد ظریف مداحی
بہبل بَہل سخن دی چڑھیا ،پی کے مست صراحی

ہک کوئی جان محمد ہویا، رسلے سخن سُناندا
دوہڑا اس دا مویاں دِلاں نوں، جان محمد پاندا

کوئی کوئی دہڑا آکھ سنایا،ہور کسے مستانے
اس دا بی ہر تیر محمد، لگدا وچ نشانے

شاہ چراغ ہوئے اک سیّد، دِیوا دین دُنی دا
دھنی مُلک مکان اوہناں دا، شہر چوہان سنیندا

ہر ہر سخن اُنہاں دا سوہنا، موتی بحر صفایوں
جیوں دلبر دا چہرہ روشن، جوبن دات خدایوں

سیوک خاص اوہناں دا ہویا، دُنی چندر زادہ
بازی جت سخن دی اس بی، کہے کُبت زیادہ

چھڑی چھڑی گل آکھی لیکن ،جو آکھی سو ہچھی
پیلو سُتھرا پہلے ہوئے، بہت زمیں جد کچھی

خالی خللوں کہے خلیلے ،خوب سخن خود تھوڑے
درد منداں نوں فیض پُچاون، فیض بخش دے دوہڑے

سخن شریف شرف دے رجےّ، کتھے شاہ شرف دے
پندھ پیاں نوں راہ دکھاون ،رہبر اوس طرف دے

ہک تر نوٹ گراویں اندر، شخص ہویا عبداؔللہ
دوہڑے بیت کہے اس چنگے، نہیں کتابیں کھُلاّ

میاں ہک امام بخش سی، رہندا وچ بناہے
شعر اوہدا بھی وانگ صبونے، میل دلاںتوں لاہے

وارث شاہ سخن دا وارث، نِندے کون اوہناں نوں
حرف اوہدے تے انگل دھرنی، ناہیں قدر اسانوں

جیہڑی اوس چوہڑیٹی آکھی ،جے سمجھے کوئی ساری
ہک ہک سخن اندر خوشبوئیں، وانگ پھُلاندی کھاری

شاہ مراد جنے دے کتھے، سخن مراداں والے
محبوباں دے جھُنڈ لُہاون، واہ مستاں دے چالے

مُقبل دی گل سدھی سادی، ہے مقبول پیاری
لفظ کمی تے معنے بہتے، یاد رکھن دی کاری

مدح مبارک اندر پہلا، بیت کہیا اس جیسا
ہکو بات لکھاں تھیں اُچیّ، دھن مصنف ایسا

میرعلی کوئی نال صدق دے، مدح مبارک کہندا
ہک ہک نقطے دا مل بھائی، لکھ لکھ لعل نہ لہندا

اشرف شخص نوشاہی ہویا ،اشرفیاں شعر اس دے
واصل دے سُن بیت محبتی، بکرے وانگر کُسدے

حیدر دے سُن بیت مریندا، خبیر نفس شیطانی
بیت سِدھے دیدار بخش دے، سخت کمانوں کانی

واہ دوہڑے محمود سجن دے، خون غماں دیوں رتے
میرن دے کوئی بیت عجائب، درد ہواڑھوں تتے

کوئی کوئی بیت پرانا کدھرے ،سُنیا شاہ فضل دا
پر اوہ بھی کوئی دُکھیں بھریا، بولے جلدا بلدا

ہور غلام ہویا اس آکھے، عمدے بیت سسی دے
واہ وا ہیر حسین سنائی، خوب جواب دسیدے

مصطفی ہویا سل کوٹی ،جاں چایا اس دردے
جنگ امام علی الحق دا ،خوب کہیا اس مردے

حامد جس امام صاحب دا، وڈا جنگ بنایا
ہک ہک سخن اوہدے دا ،ہرگز مُل نہ جاندا پایا

ہور ہویا کوئی پیر محمد، اس بھی جنگ بنائے
موتیں صاف زمرد سچے، لڑیاں بنھ ٹکائے

دوجا پیر محمد وُٹھا ،موضع نوُناں والی
چَٹھے دی اس بار بنائی ،مُہریں بھریوس تھالی

میاں معظم دین ہوراں نوں، عظمت ملی حضوروں
گوہر سخن پروتے اس نے ،حضرت جیودے نوروں

جِس انواع شریف بنائی، ہور ہویا کوئی عبدی
کیتوس خوب بیان فقہ دا، سبھناں رحمت رب دی

رانجھا برخوردار سُنیندا، بلبل باغ سخن دی
شعر اوہدا جیوں واؤ فجر دی، آنے باس چمن دی

حافظ برخوردار مصنف، گور جیہناں دی چٹی
ہر ہر بیت اوہدا بھی مٹھا ،جیوں مصری دی کِھٹی

عبد حکیم زلیخا جس نے، ہندی وچ بنائی
اوہ بھی دردوں خالی ناہیں، فارسیوں الٹائی

ہک صدیق کہاوے لالی، مرد بھلا کوئی ہویا
مہتر یوسف دا اس سہرا، چُن چُن پھُل پرویا

آیت اتے حدیث پُرتّی ،وچ وچ وانگ گلاباں
سبھناں نوں ربّ صاحب بخشے، نالے اساں خراباں

ہاشم شاہ دی حشمت برکت، گنتر وچ نہ آوے
دُرّ یتیم جواہرلڑیاں ،ظاہر کڈھ لُٹاوے

اوہ بھی ملک سخن دے اندر، راجہ سی سرکردہ
جس قصےّ دی چڑھے مہمے، سوئیوسی سر کردا

مختصر کلام اوہناں دی، دردوں بُھجیّ بوٹی
درد ہویا تاں سبھ کجھ ہویا، کیا لمیّ کیا چھوٹی

ہک شیریں فرہادے والی، گل وٹا سنائیوس
عام خلق تھیں سنی سنائی، چا تصنیف بنائیوس

حضرت خسرو شیخ نظامی، دسدے ہور کتابیں
ہاشم نے کجھ ہور سنائے، ناہیں روا حسابیں

یا اوہ ہور ہویا کوئی ہاشم، ہاشم شاہ نہ ہویا
یا اس شیریں خسرو والا ،معلم راز نہ ہویا

ڈھونڈ روایت سچی کُوڑی، کرنا سی ایہ کارا
خیر اس درد بیان کرن دا، آہا مطلب سارا

متقد میناں دے فرمائے، بھُنگ نہ پوے پیارے
سُنے سنائے اس بی آکھے، کے سردوس بے چارے

بیت ترازو تول بنائیوس، سادے لذّت والے
کلیاں چُن چُن ہار پروئیوس، نرگس تے گل لالے

پھیر ولایت شعر سخن دی، احمد یار سنبھالی
دھونسا مار تخت پر بیٹھا ،مَل پنجاب حوالی

تیغ زبان چلائیوس ترکھی، وچ پنجاب زمینے
سکہ ملک سخن دے اُتے، جڑئیوس نال آئینے

ایسی غالب بن کے چلی، ضرب اوہدی وچ دھرتی
بہت صرافاں نے چھنکائی، وٹا لاء نہ پرتی

بھر بھر بُک سٹے اس موتیں، مُلکاں اندر ونڈے
سوہنے صاف گھنیرے قطرے، بدّل وانگر چھنڈے

باز طبیعت اس دی والا، گگنوں ہو ہو لتھا
جس اوہ باز وگایا مڑ مڑ، دھن توہیں اوہ ہتھا

ہر قصے دی بُہٹی اس نے، زیور لاء سنگاری
صنعت تے تکلیفوں گہنے، زینت کر کر ساری

قادر بخش قلم دا گھوڑا ،اس میدان ہلایا
چھُٹے حملہ چھال نہ دسے، چال صفاء چلایا

ساد مرادے بیت ولیکن، یُمّن برکت والے
مِٹھا حلوا کیتوس اس وچ ،پاندا کون مسالے

جاں معراج مبارک کہیؤس، ندی سخن دی تریا
پاک ہویا ہر عیب خطائیوں، نوروں منہ ہتھ بھریا

گُجر اندر چھوہراں واے، مرد ہویا کوئی اگے
اس بھی نام محمد آہا، لگا اس اُسرگے

تھوڑے جیسے بیت بنائیوس ،سُتے درد جگاندے
سانگ غضب دی وانگ محمد، سل کلیجہ جاندے

میرے اس دے بیت نہ رلدے، جیکر سمجھو بھائی
ایہناں اندر صنعت ڈُوہگی ،اوہناں وچ صفائی

نالے ہور نشانی میری، معلم ہوندی ظاہر
وزن حساب نظم دے وچوں، نام نہ ہوسی باہر

مصرعے انّدر جڑیا ہوسی، جیوں تھیوا وچ چھاپے
جیکوئی ڈونگھی نظروں ویکھے، بیتوں بیت سیہاپے

کسے کباب کسے مٹھیائیاں، کسے پلاء پکائے
کسے اچار مربےّ عمدے، قُلیے کسے ٹکائے

مِسّا لُونا جے کجھ جُڑیا، ٹکڑا اساں گدائی
حالوں حُجت کوئی نہ کیتی، کھاؤ براء خدائی

شاعر نام دھراون لائق، قدر نہیں کُجھ میرا
اوہ کھیتاں دے سائیں میرا، کھل بنے پر پھیرا

گڈی دَتھا پھَکا چُنگا، پِن پِن ٹوپا دھاڑی
یار بھراواں دی کر خاطر، میں بھی کِھچڑی چاڑھی

جو دتا سو دتا مینوں ،ہکسے دیون والے
بھاویں رُکھا بھاویں تھِندا ،بھاویں چرب نوالے

جُگ جُگ جیوے دیون والا، جس ایہ کرم کمائے
اندر میرے باغ سخن دے، دھن مالی جس لائے

کلر شور زمین نکاری، آہی وانگ خراباں
اک بہیکڑ پال نہ سکدی، لائق کد گلاباں

ملیا مالی بنیا والی، رحمت پانی لائیوس
کلّر وچ محمدبخشا ،باغ بہار بنائیوس

بُوٹا بچہ باغ اوہناں دا، رہے ہمیشہ ہریا
سُکا ڈھینگر میرا جس نے، پھُلیں پتیں بھریا