لُونا

دھنونتی تے اوہدے پہاڑاں دے ناں

(چاننی رات دے انتم پہر، نٹی تے سوتردھار چمبے شہر دے نیڑے اک سنگھنے ون وچ بیٹھے پریم کر رہے ہن)

نٹی
ایہہ کون سو دیس سہاوڑا
تے کون سو ایہہ دریا
جو رات نمیگھی چن دی
وچ دوروں ڈلھک رہا
کئی ونگ-ولیویں ماردا
کوئی اگّ دا سپّ جیہا
جو کڈھ دسانگھی جیبھ نوں
وادی وچ شوک رہا
سوتردھار
ایہہ دیس سو چمبا سوہنیئیں
ایہہ راوی سو دریا
جو ایراوتی کہانودی
وچ دیوَ-لوک دے جا
ایہہ دھی ہے پانگی رشی دی
ایہدا چندربھاگ بھرا
چمبیالی رانی دے بلی
ایہنوں مہنگے ملّ لیا
تے تاں ہی دھی توں بدل کے
ایہدا پتر نام پیا
چمبیالی خاطر جانودا
ایہنوں چمبا دیس کیہا
نٹی
ہے عطراں بھجی وگ رہی
ٹھنڈی تے سیت ہوا
ایتھے رات رانی دا جاپدا
جیوں ساہ ہے ڈلھ گیا
سوتردھار
ہاں نی جندے میریئے !
توں بالکل ٹھیک کیہا
ہے کنگ، کتھوری، اگر دا
جیوں وگے پیا دریا
اک مانسروور عطر دا
وچ چن دا ہنس جیہا
ہے چپ-چپیتا تیردا
تے تارے چگے پیا
نٹی
پر مینوں ایکن جاپدے
جیوں چانن دے دریا
ایہہ مہک جویں اک کڑی چڑی
جہدا سجن دور گیا
اگن-وریسے وٹنا مل مل
رہی جو نگن نہا
پانی پا پا اگّ بجھاوے
اگّ نہ بجھن آ
سوتردھار
واہ !
ایہہ توں خوب کیہا
سچ مچّ تن دی اگّ نوں
نہ پانی سکے بجھا
ہے سنبھوَ تن دی اگّ تھیں
کھول سمندر جا
نٹی
چھیڑ سرنگی پون دی
رہی رتّ برہڑے گا
جیوں کامی سجن کسے دا
جد جائے وچھوڑا پا
اک ڈونگھی ساؤلی شام نوں
کتے وچ اجاڑیں جا
جیوں ڈھڈیں مکیاں ماردی
کوئی برہن پئے کرلا
سوتردھار
ایہہ کیہا سہاوا دیس ہے
تے کیہی نشیلی واء
ایوں ترور جاپن جھومدے
جیوں چھیمبا ڈنگ گیا
ہے تھاں تھاں کیسو مولیا
تے ڈلھیا لہو جیہا
جیوں کالے رڑے پہاڑ دا
سینہ پاٹ گیا
ایوں جاپے بھوں دیاں بلھیاں
وچ بھریا نشہ جیہا
اک سواد سواد ہو جہناں نوں
ہے امبر چمّ رہا
کوئی جیکن پریمی پریم توں
اک عمرہ باجھ رہا
اس امبھے ہونٹھ تاں چمناں
پر بھکھا پھیر رہا
نٹی
سنو سوامی کیہا سہاوا
پنچھی بول رہا
جیوں کسے پریمی اپنے
پریمی دا نام لیا
جیوں بانس دی پاٹی پور چوں
اک رمکا لنگھ گیا
جیوں سیج سجن دی ماندی
دا ہاسہ نکل گیا
پرتھم پریم دے پرتھم میل دے
پرتھم ہی شبد جیہا
درد پرچے کسے گیت دے
انتم بول جیہا
سوتردھار
ہے سولے جہے پہاڑ 'تے
چن ایکن سوبھ رہا
جیوں کلک ناگ کوئی منیں تھیں
نھیرے وچ کھیڈ رہا
ایہہ پربت لمّ-سلمڑا
ہے ایکن پھیل گیا
جیوں ناگاں دی ماں سورسا
دی ہووے سال-گرہا
کئی باشک، ارگ تے چھیمبڑے
کئی اہی، کھڑپے آ
کئی کلری، اڈنے، پدم تے
سنگچوڑے دھون اٹھا
پئے چانن دا دودھ پینودے
تے رہے نے جشن منا
اوہ ویکھ نی جندے ! گھاٹیاں
وچ بدل اڈّ رہا
جیوں سپّ کسے نوں ڈنگ کے
غصے وچ الٹ گیا
سپن-لوک دے اڈدے ہوئے
دودھ محل جہیا
جہدی ممٹی بیٹھا چن دا
کوئی پنچھی بول رہا
وچ پھلّ-پتیاں دی سیج 'تے
اک ننگا اگن جیہا
اک بتّ گلابی نعر دا
کوئی کامی ویکھ رہا
تے بھوگن پہلے اوس دا
جیوں سپنا ٹٹّ گیا
نٹی
میں ویکھ کے اچیاں ٹیسیاں
ہاں رہی تصویر بنا
جیوں ون-دیوی ارنینی
بدلاں دی سیج وچھا
ون-پتر تائیں جیکناں
رہی ہووے دودھ چنگھا
دودھ بھریاں سولیاں چھاتیاں
تے کوسی نیجھ لگا
جیوں دودھ پیاؤندی بال نوں
ہر ماں جاوے نشیا
سوتردھار
ایہہ رکھ جو املتاس دے
پیلی مارن بھا
ایوں جاپن گگن کٹھالیئے
جیوں سونا پگھل رہا
جاں دھرت-کڑی دے کنّ دا
اک بندا ڈگّ پیا
واہ نی دھرت سہاویئے
تینوں چڑھیا روپ کیہا
نٹی
ایوں جاپے اس دے بابلے
ایہدے دتے کاج رچا
تے متی مشک امبیر ہوا
ایہدے دتے گون بٹھا
ندیاں آئیاں گون نوں
پربت ریڑا لا
چاننیاں جیوں تلی 'تے
ہن رہیاں مہندی لا
سر 'تے چنی عنبری
چن کلیرا پا
سوتردھار
پر ہائے نی دھرت سہاویئے
توں لئے کیہ لیکھ لکھا
تیرا ہر دن ہی مر جانودا
لے کرناں دا پھاہ
تیری ہر رتّ ہے چھن-بھنگری
جو جمے سو مر جا
ایتھے چھن توں چھن نہ پھڑیدا
نہ ساہ کولوں ہی ساہ
جو ساہ ہے بتوں ٹٹدا
اوہدی کوٹ جنم نہ تھاہ
جیوں گگنیں اڈدے پنچھیاں
دی پیڑ پھڑی نہ جا
تیرا ہر پھلّ ہی مر جانودا
مہکاں دی جون ہنڈھا
تیرا ہر دہوں سوتک-رتّ دی
پیڑ 'چ لیندا ساہ
تیرا ہر ساہ پہلاں جمنوں
لیندا اؤدھ ہنڈھا
نٹی
سنو تاں میرے رام جیؤ
لیکھاں نوں دوش کیہا
ہے چنگا جے نہ پھڑیدا
ایتھے ساہ کولوں جے ساہ
کیہ برا جے منزل پہلڑے
تے پچھوں لبھے راہ
جاں تیر لگن توں پہلڑے
جے چھاتی لگے گھا
وچ ادھواٹے ہی کھڑن دا
آوے بڑا مزہ
کجھ پچھے مڑن دی لالسا
کجھ اگے ودھن دا چا
پر جو وی پورن تھیویا
اوہدا جینا جگّ کیہا ؟
ہے شکر سماں نہ دھرت 'تے
اکو تھاؤں کھڑھا
سوتردھار
ایہہ تاں میں وی سمجھدا
پر ہندے دکھ بڑا
جد کلے بہہ کے سوچیئے
ایہہ پھلّ جانے کملا
ایہہ وادی دے وچ شوکدا
سکّ جانا دریا
اہنے بھلکے رخ بدلنا
جو وگدی سیت ہوا
ہن رتاں پتر چھنڈنے
لے جانے پون اڈا
لے جانے رکھ وڈھائے کے
ترکھاناں موچھے پا
ترکھاناں موچھے پائے کے
لینے پلنگھ بنا
پلنگھے سیجاں ماندے
مرنے سیج وچھا
نٹی
مرنا جینا کرم ہے
اس دا کھید کیہا
ہے پرورتن ہی آتما
جہنوں جاندا امر کیہا
اس دے باجھوں سہج سی
بسّ جاندی ایہہ واء
بسّ جاندے چن سورجے
بسّ جاندے دریا
بتّ نوں بتّ گل ملن دا
رہندا رتا نہ چاء
باغیں پھلّ نہ مولدے
ڈھکیں ساوے گھا
اس امر منکھ دی بھٹکنا
وچ ڈاڈھا تیز نشہ
اس بھٹکن دا ناں زندگی
تے اس دا نام قضاع
ایہہ بھٹکن دا ہی روپ ہے
جو کھیت رہے لہرا
اس بھٹکن دی ہی ککھّ 'چوں
ہے دھرتی جنم لیا
سوتردھار
اف ! کیہی ایہہ بھٹکنا
کجھ سپنے موڈھا چا
جنم-دوس دی نگن-گھڑی توں
تھن نوں منہ وچ پا
ہرناں سنگیں بیٹھ کے
دینی عمر ونجا
نٹی
ایہہ بھٹکن سدا منکھ نوں
اگے رہی چلا
اس بھٹکن اگے دیوتے
وی جاندے سیس نیوا
سوتردھار
ہے سنکھ نے وجے مندریں
تے کھوہیں ڈول پیا
ہن ستھیں چڑیاں چوکیاں
تے جنگل بول پیا
ہے ہویا سرگھی ویلڑا
تے چن وی بجھ گیا
ہے سورج دا رتھ ہکدا
سر بھی آئے پیا
آؤ مڑیئے دیوَ لوک نوں
گئی ساری رات وہا
نٹی
کی ہویا سجن مینڈڑے
جے گئی ہے رات وہا
کی ہویا میرے شام جیؤ
جے کھوہیں ڈول پیا
جی چاہندے اسے دھرت تے
میں دیواں عمر ونجا
سوتردھار
ایہہ کون نے ٹونے ہاریاں
جہناں کیلی کلّ فضا
جیوں گمبد وچ آواز دی
ٹردی رہے سدا
جیوں مدھو-مکھیاں دا
مدھو-وناں وچ ٹولا اڈّ رہا
جیوں چیر کے جنگل بانس دے
لنگھے تیز ہوا
جیوں تھل 'چوں لنگھے قافلہ
جد ادھی رات وہا
ہے ساری وادی گونج پئی
ایہہ کون نے رہیاں گا ؟
(گیت دی آواز ابھردی ہے)
ادھی رات دیس چمبے دے
چمبا کھڑیا ہو
چمبا کھڑیا مالنے
اوہدی محلیں گئی خوشبو
محلیں رانی جاگدی
اوہدے نینیں نیند نہ کو
راجے تائیں آکھدی
میں چمبا لینا سو
جو کالے ون مولیا
جہدی ہوکے جہی خوشبو
دھرمی راجا آکھدا
باہاں وچ پرو
نہ رو جندے میریئے
لگّ لین دے لوء
چمبے خاطر سوہنیئے
جاساں کالے کوہ
رانی چمبے سہکدی
مری وچاری ہو
جیکر راجا دبدا
میلی جاندی ہو
جیکر راجا ساڑدا
کالی جاندی ہو
ادھی راتیں دیس چمبے دے
چمبا کھڑیا ہو
سوتردھار
ویکھ نٹے !
کنج وادی دے وچ
سور ہے گونج رہا
سرسوتی دے سور-منڈل نوں
جیوں کوئی چھیڑ گیا
کتک ماہ وچ کونجاں دا
جیوں کنیں بول پیا
چیتر دے وچ جیوں کر باغیں
وگے پرے دی 'وا
ساؤن مہینے جیوں کوئلاں دی
دوروں آئے سدا
نکی کنی دا کہندے چھنے
مینہہ جیوں ورھے پیا
جیوں پربت وچ پاروتی دا
بچھوآ چھنک رہا
جاں جیوں ہووے گونجدا
شو دا ناد-مہاں
نٹی
جیوں ساگر دی چھاتی 'تے
کوئی رہا مچھیرا گا
جاں برہن دے وچ کالجے
شبد کوئی دھکھے پیا
جو اوہدے جھوٹھے پریمی اس دے
کنیں کدے کیہا
سوتردھار
ایہہ آنند کیہا ؟
کنج شبد دی مہک پھڑاں
میتھوں مہک پھڑی نہ جا
جیوں کوئی بھورا گن گن کردا
کنول سروور جا
مہک دے کجن لپٹے ہوئے
نیلے سپن جیہا
جیوں کسے ودھوا ہوکا بھریا
سنی سیج وچھا
نٹی
ایہہ تاں ہن چمبیالناں
جو رہیاں رل مل گا
شہد-پرچے کنٹھ 'چوں
لمی ہیک لگا
جیوں ماں کوئی گاوے برہڑا
چرخے تند ولا
جہدا پتر ستّ سمندریں
نہ مڑیا لام گیا
سوتردھار
ایہہ تاں سبھو رانیئیں
ہن رہیاں اتّ ولّ آ
ہتھ پھلاں دیاں ڈالیاں
سر 'تے گڑوے چا
آ گگناں نوں اڈیئے
جاں چھڈّ دئیے راہ
بنیئے واسی دھرت دے
جاں لئیے روپ وٹا
نٹی
ہاں ہاں پربھ جی ٹھیک کیہا
آؤ لئیے روپ وٹا
تے کریئے چار گلوڑیاں
نال ایہناں دے جا
(سوتردھار تے نٹی روپ وٹا لیندے ہن ۔
چمبیالناں اچی اچی گاؤندیاں پرویش
کردیاں ہن ۔نٹی اوہناں چوں اک نال
گلاں کردی ہے ۔)
نٹی
چمبے دیئے چمبیلیئے
تیری جیوے مہک سدا
ایہہ جوبن دا ہڑ ٹھلھیا
کس پتن نوں جا
ہنس، ہمیلاں، بگھتیاں
گلّ وچ کنٹھے پا
چھاپاں، چھلے، آرسیاں
گورے ہتھ اڑا
چیچی وچ کلیچڑی
پیریں سگلے پا
کوہ کوہ وال گندائے کے
پھلّ تے چونک سجا
کنیں جھمکے جھولدے
لونگ تیلیاں پا
سر سوبھن پھلکاریاں
اطلس، پٹّ ہنڈھا
کتّ ولّ چلیاں کونجڑیاں
ہار شنگار لگا
ایہہ بوندل گئیاں ڈاچیاں
کتّ ولّ رہیاں دھا ؟
چمبیالن
سن بھینے پردیسنے
اسیں آئیاں ندیئے جا
اک یودھے دے ناؤں 'تے
لکھ دیوے پرواہ
اج جنم دہاڑا اوس دا
اج دلے تھیں چاء
اسیں راجے ورمن ویر دے
رہیاں شگن منا
سر 'تے گڑوے نیر دے
تازے پھلّ تڑا
اسیں محلیں رانی کنت دے
چلیاں روپ سجا
جتھے راجا نھاوسی
وٹنے لکھ لگا
عطر، پھلیلاں، کیوڑے
گنگا-جلی رلا
اس توں پچھوں ہووسی
ڈاڈھا یگّ مہا
سارے چمبے دیش 'چوں
کالے مرغ منگا
اک سو اکی بھیڈ تھیں
کیتا جاؤ ذبح
راجا کوٹ سیال دا
آیا پینڈے گاہ
جو ساڈے مہاراج دا
بنیا دھرم بھرا
جو سلوان کہانودا
کرسی رسم ادا
وڈھو بھیڈاں ساریاں
لوہا سانے لا
وگو سوہا شوکدا
لہوآں دا دریا
چمبے دی اس دھرت 'تے
دیسی رنگ چڑھا
متھے ٹکے لاؤن دی
ہوسی رسم ادا
نوبت، کیلاں، ڈپھلاں
دیسن شور مچا
آسن بھنڈ، مراسیئے
بھٹّ سرنگی چا
ہوسن دھاماں بھاریاں
دیگاں چلھے چڑھا
انت وچ مٹیار اک
چنسی راجا آ
سارے چمبے دیس 'چوں
جس دا حسن اتھاہ
اوہ سوہنی مٹیار پھر
گورے ہتھ اٹھا
کرسی راجے واسطے،
دیوی کول دعا
دیوی ورمن ویر تے
رحمت ایہہ فرما
سارے چمبے دیس دی
اس نوں عمر لگا
پھر راجا اس کڑی دا
دھرمی باپ بلا
اک کھوہا، دو بولیاں
دیسی نام لوا
آیا چمبے شہر تھیں
کل ملکھئیا دھا
آؤ راہیؤ لے چلیئے
جے دیکھن دا چا
نٹی
نہ نی بھیناں میریئے
اساں جانا دور بڑا
اجے پینڈا وانگ سرال دے
کنا ہور پیا
( چمبیالناں ہسدیاں ہسدیاں چلیاں جاندیاں ہن ۔)
سوتردھار
ہنے سی وگدی پون دے
صندلی صندلی ساہ
ہنے سی مہکاں کھیڈدیاں
گل چانن دے دھا
ہنے سی رشماں ستیاں
سرور سیج وچھا
ہنے تاں دھرت سورگ سی
ہنے تاں نرک بھیا
ویترنی وچ بدل گیا
شوک رہا دریا
ایہہ کی ہن چمبیالناں
گئیاں گلّ سنا
کد لہوآں نوں ڈولھ کے
مردے پاپ بھلا ؟
نٹی
ایہہ مانو دے کوجھ دا
کوجھا اک پڑائ
جان پرائی کوہے کد
ودھدی عمر بھلا
پران پرائے کھوہے کد
ملدا ربّ بھلا ؟
سوتردھار
کریا کیہی اولڑی
کجھ وی سمجھ نہ آ
جو وی دھرتی جمدی
آپے جاندی کھا
جیوں مکڑے سنگ مکڑی
پہلے بھوگ رچا
گربھ وتی مڑ ہوئے کے
جاندی اس نوں کھا
نٹی
دھرتی دی گلّ سوچ کے
من نہ کر برا
ایہہ جننی ہے پاپ دی
ایہہ پاپاں دی جاہ
پاپ تاں اس دا کرم ہے
اس دا پاپ سبھاء
جے ایہہ پاپ کمائے نہ
تاں اجے مر جا
آؤ مڑیئے پرلوک نوں
مہکاں دے پر لا
ہن تاں دھپاں اگیاں
گیا سورج سر 'تے آ
گھل جائیے وچ مہک دے
گھل جائیے وچ واء
( سوتردھار تے نٹی الوپ ہو جاندے ہن ۔)