ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ 1173 – 1266
ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ (੧੧੭੩-੧੨੬੬ਈ.) ਚਿਸ਼ਤੀਆ ਸਿਲਸਿਲਾ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵੱਡੇ ਮਲੂਮ ਸ਼ਾਇਰ ਸਨ- ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਦਰਾ ਭਗਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਲਾਮ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ- ਸ਼ਾਇਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਆਪ ਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਆਪਣੇ ਵੇਲੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੂਫ਼ੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲਾਮ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਅਖ਼ਲਾਕ ਦੀਆਂ ਆਲਾ ਕਦਰਾਂ ਤੇ ਰੱਬ ਨਾਲ਼ ਬੰਦੇ ਦੇ ਤਾਅਲੁੱਕ ਤੇ ਮੁਸ਼ਤਮਿਲ ਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰਾਹ ਲਬੱਹਨ ਦਾ ਸੌਖਾ ਤਰੀਕਾ ਇਨਸਾਨੀ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਤੇ ਨਫ਼ਸਾਨੀ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ। ਏਸ ਹਯਾਤੀ ਦਾ ਆਰਜ਼ੀ ਪੁੰਨ ਤੇ ਇਸ਼ਕ-ਏ-ਹਕੀਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਮੌਜ਼ੂਆਤ ਨੇਂ-
ਸ਼ਲੋਕ
- ⟩ ਅਖੀ ਦੇਖਿ ਪਤੀਣੀਆਂ
- ⟩ ਅਜੁ ਨ ਸੁਤੀ ਕੰਤ ਸਿਉ
- ⟩ ਅੱਠ ਫ਼ਰੀਦਾ ਵੁਜ਼ੂ ਸਾਜ਼
- ⟩ ਆਪ ਸੁਣਵਾ ਰੀਂ ਮੈਂ ਮਿਲੀਂ
- ⟩ ਇਕਨਾ ਆਟਾ ਅਗਲਾ
- ⟩ ਇਟ ਸਿਰਾਣੇ ਭੁਇ ਸਵਣੁ
- ⟩ ਇਨੀ ਨਿਕੀ ਜੰਘੀਐ
- ⟩ ਇਹਨੀਂ ਲੋਈਨੀਂ ਵੇਖਦਿਆਂ
- ⟩ ਇੱਕ ਪੱਖਾ ਨਾ ਗਾ ਲਾਏ
- ⟩ ਕਲਰ ਕੇਰੀ ਛਪੜੀ
- ⟩ ਕਾਏ ਪਟੋਲਾ ਪਾੜਤੀ
- ⟩ ਕਾਗਾ ਕਰੰਗ ਢੰਡ ਵਲਿਆ
- ⟩ ਕਾਗਾ ਚੂੰਡ ਨਾ ਪਿੰਜਰਾ
- ⟩ ਕਾਲੇ ਮੀਡੇ ਕੱਪੜੇ
- ⟩ ਕਾਲੇਂ ਜਿਨ੍ਹੀਂ ਨਾ ਰੋਆਇਆ
- ⟩ ਕਾਲੇਂ ਧੋ ਲੀਂ ਸਾਹਿਬ ਸੱਦਾ ਹੈ
- ⟩ ਕਿਆ ਹੰਸ ਕਿਆ ਬਗਲਾ
- ⟩ ਕਿਝੁ ਨ ਬੁਝੈ ਕਿਝੁ ਨ ਸੁਝੈ
- ⟩ ਕਿੱਥੇ ਤੇਰੇ ਮਾਪੇ ਆ
- ⟩ ਕੂਕੇਂਦੀਆਂ ਚਾਕੀਨਦਿਆਂ
- ⟩ ਕੋਠੇ ਧੁਕਣੁ ਕੇਤੜਾ
- ⟩ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਉਸਾਰੇਦੇ ਭੀ ਗਏ
- ⟩ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਏਤੁ ਨ ਲਾਏ ਚਿਤੁ
- ⟩ ਕੌਣ ਸੋ ਅੱਖਰ, ਕੌਣ ਗੁਨ
- ⟩ ਕੰਧਿ ਕੁਹਾੜਾ ਸਿਰਿ ਘੜਾ
- ⟩ ਕੰਧੀ ਉੱਤੇ ਰੁਖੜਾ
- ⟩ ਕੰਧੀ ਵਹਿਣ, ਨਾ ਢਾਹ
- ⟩ ਕੰਨਿ ਮੁਸਲਾ ਸੂਫੁ ਗਲਿ
- ⟩ ਖਿੰਥੜਿ ਮੇਖਾ ਅਗਲੀਆ
- ⟩ ਗਰਬ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਡਿਆਈਆਂ
- ⟩ ਗਲੀਏ ਚਿਕੜੁ ਦੂਰਿ ਘਰੁ
- ⟩ ਗੋਰ ਨਿਮਾਣੀ ਸਡ਼ ਕਰੇ
- ⟩ ਗੱਲੀਂ ਸੋ ਸੱਜਣ ਵੀਹ
- ⟩ ਘੜੀਏ ਘੜੀਏ ਮਾਰੀਐ
- ⟩ ਚਲਿ ਚਲਿ ਗਈਆਂ ਪੰਖੀਆਂ
- ⟩ ਚਾਰਿ ਗਵਾਇਆ ਹੰਢਿ ਕੈ
- ⟩ ਚਿੰਤ ਖਟੋਲਾ ਵਾਣੁ ਦੁਖੁ
- ⟩ ਚੱਬਣ, ਚੱਲਣ, ਰਤਨ
- ⟩ ਜਾ ਲਬੁ ਤਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ
- ⟩ ਜਾਂ ਕੁਆਰੀ ਤਾ ਚਾਉ
- ⟩ ਜਾਂ ਤਉ ਖਟਣ ਵੇਲ
- ⟩ ਜਿਤੁ ਦਿਹਾੜੈ ਧਨ ਵਰੀ
- ⟩ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਲੋਇਣ ਜਗੁ ਮੋਹਿਆ
- ⟩ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਕੰਮੀ ਨਾਹਿ ਗੁਣ
- ⟩ ਜੀਂ ਦੇਣਾ ਨਾਲ਼ਾ ਕੱਪਿਆ
- ⟩ ਜੇ ਜਾਣਾ ਤਿਲ ਥੋੜੜੇ
- ⟩ ਜੇ ਜਾਣਾ ਲੜੁ ਛਿਜਣਾ
- ⟩ ਜੇ ਤੂ ਅਕਲਿ ਲਤੀਫੁ
- ⟩ ਜੇ ਮੈ ਹੋਦਾ ਵਾਰਿਆ
- ⟩ ਜੋ ਤੈ ਮਾਰਨਿ ਮੁਕੀਆਂ
- ⟩ ਜੋ ਸਿਰ ਸਾਈਂ ਨਾ ਨਵੇਂ
- ⟩ ਜੋਬਨ ਜਾਂਦੇ ਨਾ ਡਰਾਂ
- ⟩ ਜੰਗਲੁ ਜੰਗਲੁ ਕਿਆ ਭਵਹਿ
- ⟩ ਢੂਡੀਨਦਈਏ ਸੁਹਾਗ ਕੂੰ
- ⟩ ਤਣ ਤਪੇ ਤੰਵਰ ਜਇਯੋਂ
- ⟩ ਤਣ ਨਾ ਤਪਾਇ ਤੰਵਰ
- ⟩ ਤਣ ਸੁੱਕਾ ਪਿੰਜਰ ਥੀਆ
- ⟩ ਤਤੀ ਤੋਇ ਨ ਪਲਵੈ
- ⟩ ਤਿਉਂ ਹਰ ਕਾ ਭੂ
- ⟩ ਤਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਖ ਡਰਾਵਣੇ
- ⟩ ਥੀਉ ਪਵਾਹੀ ਦਭੁ
- ⟩ ਦਰ ਦਰਵੇਸ਼ੀਗਾ ਖੜੀ
- ⟩ ਦਰਿ ਦਰਵਾਜੈ ਜਾਇ ਕੈ
- ⟩ ਦਰਿਆਵੇ ਕਿੰਨੇ ਬਗਲਾ
- ⟩ ਦਾ ਤੀਂ ਸਾਹਿਬ ਸੁਣਦਿਆਂ
- ⟩ ਦਿਨੀ ਵਜਾਈ ਵੱਜਦੀ
- ⟩ ਦਿਲ ਰੱਤਾ ਇਸ ਦਿਨੀ ਸਿਓਂ
- ⟩ ਦੁਹੁ ਦੀਵੀ ਬਲੰਦਿਆ
- ⟩ ਦੁੱਖਾਂ ਸੇਤੀ ਦੀਨਹਹੁ ਗਿਆ
- ⟩ ਦੇਖ ਫ਼ਰੀਦਾ ਜੋ ਥੀਆ ਦਾੜੀ ਹੋਈ ਭੂਰ
- ⟩ ਦੇਖੁ ਫਰੀਦਾ ਜਿ ਥੀਆ ਸਕਰ ਹੋਈ ਵਿਸੁ
- ⟩ ਨਾਤੀ ਧੋਤੀ ਸੰਬਹੀ
- ⟩ ਨੂਨ ਸੋ ਅੱਖਰ, ਖੂਨ ਗੁਣ
- ⟩ ਨੰਢੀ ਕੰਤੁ ਨ ਰਾਵਿਓ
- ⟩ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰੇ ਫੁਲੜਾ
- ⟩ ਪਾਸਿ ਦਮਾਮੇ ਛਤੁ ਸਿਰਿ
- ⟩ ਪਾੜ ਪਟੋਲਾ ਧਜ ਕਰੀਂ
- ⟩ ਪਿੱਛਲ ਰਾਤ ਨਾ ਜਾਗਿਓ
- ⟩ ਫਰੀਦਾ ਖਾਕੁ ਨ ਨਿੰਦੀਐ
- ⟩ ਫਰੀਦਾ ਰਾਤੀ ਵਡੀਆਂ
- ⟩ ਬਡ਼ਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦੁ
- ⟩ ਬਾਰਿ ਪਰਾਇਐ ਬੈਸਣਾ
- ⟩ ਬਿਰਹਾ ਬਿਰਹਾ ਆਖੀਐ
- ⟩ ਬਿੱਜੂ ਸਜੋ ਕੰਬਲੀ!
- ⟩ ਬੇ ਨਮਾਜ਼ਾ ਕੁੱਤਿਆ!
- ⟩ ਭੈ ਪੀਏ ਤਣ ਖੀਂ ਹੋਇ
- ⟩ ਭ੍ਭੱਨੀ ਘੜੀ ਸੌ ਨਵੀ
- ⟩ ਭ੍ਭੱਨੀ ਘੜੀ ਸੌ ਨਵੀ
- ⟩ ਮਹਿਲ ਨਸਖਨ ਰਹਿ ਗਏ
- ⟩ ਮੈ ਭੋਲਾਵਾ ਪਗ ਦਾ
- ⟩ ਮੈਂ ਜਾਣਾ ਵੱਡ ਹੰਸ ਹੈ
- ⟩ ਮੈਂ ਜਾਣਿਆ ਦੁੱਖ ਮੱਜੀ ਕੁ
- ⟩ ਮੌਤੇ ਦਾ ਬਿਨਾਂ ਐਵੇਂ ਦੱਸੇ
- ⟩ ਮੰਡਪ ਮਾਲੁ ਨ ਲਾਇ
- ⟩ ਮੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੋਏ ਇਆਣਾ
- ⟩ ਰਤੀ ਰਤੁ ਨ ਨਿਕਲੈ
- ⟩ ਰਾਤ ਕਥੋਰੀ ਵੰਡੀਏ
- ⟩ ਰੁਖੀ ਸੁਖੀ ਖਾਇ ਕੈ
- ⟩ ਰੁੱਤ ਫਰੀ ਵਣ ਕੰਬਿਆ
- ⟩ ਰੋਟੀ ਮੇਰੀ ਕਾਠ ਕੀ
- ⟩ ਰੱਬ ਕਝੂਰੀਂ ਪੱਕਿਆਂ
- ⟩ ਲੋੜੈ ਦਾਖ ਬਿਜਉਰੀਆਂ
- ⟩ ਲੰਮੀ ਲੰਮੀ ਨਦੀ ਵਹੇ
- ⟩ ਵੇਖੁ ਕਪਾਹੈ ਜਿ ਥੀਆ
- ⟩ ਸਕਰ ਖੰਡੁ ਨਿਵਾਤ ਗੁੜੁ
- ⟩ ਸਬਰ ਅੰਦਰ ਸਾਬਰੀ
- ⟩ ਸਬਰ ਅੰਦਰ ਸੁਆਵ
- ⟩ ਸਬਰ ਮੰਝ ਕਮਾਨ ਏ
- ⟩ ਸਭਨਾਂ ਮਨ ਮਾਣਕ
- ⟩ ਸਰੂਰ ਪੰਖੀ ਹੀਕੜੋ
- ⟩ ਸਹੁਰੇ ਢੋਈ ਨਾ ਲਹੇ
- ⟩ ਸਹੁਰੇ ਪਈਏ ਕੰਤ ਕੀ,
- ⟩ ਸਾਢੇ ਤੁਰੇ ਮਨ ਦੀਹੜੀ
- ⟩ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ
- ⟩ ਸਿਰੁ ਪਲਿਆ ਦਾੜੀ ਪਲੀ
- ⟩ ਸੋਈ ਸਰਵਰੁ ਢੂਢਿ ਲਹੁ
- ⟩ ਹੂੰ ਢੋਨਡੀਨਦੀ ਸੱਜਣਾ
- ⟩ ਹੂੰ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ੍ਹਾਂ ਪੰਖੀਆਂ
- ⟩ ਹੰਸਾਂ ਦੇਖ ਤਰੰਦਿਆਂ
- ⟩ ਹੰਸੁ ਉਡਰਿ ਕੋਧ੍ਰੈ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦ ਦਰਵੇਸ਼ੀ ਗਾਖੜੀ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦ ਪੰਖ ਪਰਵਾਨੀ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਇਹ ਤਣ ਭੂਕਣਾ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਇਹ ਵੱਸ ਗੰਧਲਾਂ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਉਮਰ ਸਹਾ ਵੜੀ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਕੰਤ ਰੰਗਾ ਵਲ਼ਾ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਦੁੱਖ ਸੁਖ ਇਕੁ ਕਰ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਬੁਰੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਭੂਮ ਰੰਗਾਵਲੀ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਮਨ ਮੈਦਾਨ ਕਰ
- ⟩ ਫ਼ਰੀਦਾ ਖ਼ਾਲਿਕ ਖ਼ਲਕ ਮੈਂ